Jerzy Nowosielski, mający w dorobku wystrój wnętrz wielu wspaniałych swiątyń - architektura, polichromie, malarstwo - w tych projektach jawi się jako wybitny, niezwykle oryginalny, twórca witrażu.

To, że Nowosielski, tworzący w duchu koscioła wschodniego, sięgnął do witrażu, jako jednego  z elementów budujących sacrum, nie dziwi. Wszakże teologia światła, teologiczne napięcie między światłem a ciemnością, są obecne na gruncie myśli prawosławia. Zastanawiać by sie raczej powinno, dlaczego witraż nie zaistniał w architekturze cerkiewnej? Wydaje się (są to moje domniemania laika), że w momencie rozkwitu teologii ikony istniała teoretyczna podstawa wprowadzenia barwnych przeszkleń w okna świątyń (choć pewnie nie witraży przestawiających - to, jak sądzę, zostało by domeną malarstwa ikonowego). Nie było jednak wzorów, ani możliwości technicznych. Z kolei gdy sztuka cerkiewna skostniała, a chrześcijaństwo wschodnie i zachodnie zaczęły się sobie jawić jako kulturowo obce, witraż nie mógł znaleźć miejsca w cerkwi, jako jednoznacznie kojarzący się z "katoliczestwem".

Jerzy Nowosielski, twórca głęboko zainspirowany sztuką prawosławną w jej duchowym wymiarze, siegnął do witrażu, harmonijnie włączając go w całość projektowanych przez siebie wnętrz świątynnych. Jeszcze jako pracownia witrażowa, prowadzona przez Teresę Marię Reklewską, mieliśmy możliwość współpracowania z prof. Nowosielskim, gdy realizował wnętrze kościoła Opatrznosci Bożej w Wesołej pod Warszawą, zaproszony do tego dzieła przez księdza Stefana Wysockiego. Kościoła, który jest (a przynajmniej był w momencie oddawania dzieła przez Nowosielskiego) - wzorcowym dziełem współczesnej sztuki sakralnej, jakich mało jest na świecie. O ile rozwiązanie architektoniczne wnetrza, polichromie i malarstwo tablicowe (Droga Krzyżowa), bezpośredno nawiązują do wielkiej sztuki ikony, a związek ten jest bezpośrednio czytelny, o tyle witraże są czymś szczególnym. Nowosielski zrobił okna witrażowe tak, jakby nikt inny przed nim tego nie robił, jakby był pierwszym, który wymyślił witraż. Okna są czysto abstrakcyjne, budowane ze szkieł w barwach podstawowych. Abstrakcja ma charakter geometryczny, jaki odnajdujemy na obrazach Nowosielskiego - nie jest to jednak geometria bezduszna, a - mimo rygorów - delikatna i pełna niespodzianek i zaskoczeń. Wydaje się, że dla Nowosielskiego okna witrażowe są ikonami bytów anielskich - nie posiadających fizycznej formy, zawieszonych na granicy świata ducha i świata fizycznego.

Wystawione przez Desę projekty witraży Nowosielskiego są kontynuacją tego, co artysta rozpoczął w Wesołej. W płaszczyzny czystych kolorów na osnowie geometryczej siatki drobnych kwadratów są jednak powplatane cytaty z malarstwa ikonowego. Okna do Wesołej na podstawie szkicowego projektu Jerzego Nowosielskiego wykonywał pracujący wówczas z nami Tomasz Łączyński. Ogromny trud jego pracy brał się stąd, że okna powstawały w czasach PRL-u, ze szkieł z huty w Jaśle, szkieł podówczas fatalnej jakosci (produkcja uboczna lamp sygnalizacyjnych) i produkowanych w bardzo ubogiej gamie. Wyinterpretowanie  projektu, przełożenie go na szkło, tak by zachować niuansy barwne, by kolor był rozwibrowany tak, jak na projektach Nowosielskiego, było ogromnym wyzwaniem.

Nie wiem, które z przedstawianych w katalogu witraże zostały zrealizowane (a jeżeli tak, to w jakiej znajdują sie świątyni). Jest pewne, że nawet gdyby artysta zrealizował jedynie okna w kościele Opatrzności Bożej w Wesołej, a prezentowane na wystawie projekty zostały jedynie na papierze, to i tak Jerzy Nowosielski zasługuje na miano jednego z największych twórców witrażu w powojennej Polsce.

Zdjęcia prac z internetowego katalogu Salonu Aukcyjnego DESA-Unicum.